San Bizenteren aurreko parrokia
izan zela esaten da; 1550 urtean Aldaka, Berreño eta Totorikako kofradietakoek parroki hori Munitibar auzora aldatzea erabaki zutela, hantxe egiten zelako eliztarren erdigunea.Arbatzegi, Gerrika eta Urionako bizilagunak horren aurka jarri ziren, baina Arteagako Martinek, elizako patroi lez, Olajauna deituraz ezagutzen zen Pedro Zubikonari erosi zion soroan egiten hasiak ziren
aldatzea lortu zuten. Ermitako irudiak eta jantziak parrokia berrira aldatzeko unea heldu zenean, ordea, auzotarren artean sekulako nahaste eta haserreak sortu ziren Bengoleako Sagastiluze inguruan.Eliza honek 100 oin dauzka luzeran eta 39 zabaleran. Hiru aldare dauzka. Eliza barruan
egin ziren eta patroiaren hilobi berezi bat. Kanpandorrea 1725. urtean egina da.1937. urteko apirilaren 25ean, arratsaldeko ordu bietan, hegazkinak leherkariak jaurti zituen errepideko bidegurutzean. Eta parroki hau bertan dagoenez, parroki honi kalteak egin zizkion. Leherkari bat
jausi zen, gain-haga apurtu eta barruan lehertu zen. Eliztarrek konpondu zituzten behin-behinekoz kalterik handienak. Gero nazionalak sartu zirenenan, euren aurka jaurtikitako obus batek, hegoaldeko horman zulo bat eginez, bertan zegoen aldarea zatitu zuen, eta beste batek elizpea.Herriaren fundazio-agiritik datorkio
sortzeko agindua edo baimena. Labayruk 1402. urtea aipatzen du.Kalahorrako gotzainak
urtarrilean erabaki zuenez, hiru abade egoten ziren parrokia honen zerbitzurako.Bertako patroi Arteagak eta eliztarrek,
, parroki berria egitea komeni zela erabaki zuten. Asmo honen aurka agertu ziren Arbatzegitarrak, baina egin egin zuten.inguruan berriztatu eta zabaldu egin zen ordurartekoa.
Oiz mendiaren hegalean dagoen etxalde hau
eratu zen eta bertako baserri gehienak garai hartako estiloaren erakusgarri dira.sendoko etxaldeak dira denak. Argazkian, Barrenetxe baserria.
honetan izan duen bilakaeraren adierazgarri dira auzo honetako etxaldeak.
Estilo eta
desberdinekoak dira gehientsuenak.Totorikako
ere badu interesik.Trapezio itxurako hilarria aurkitzen da bertan, lehen mendeko
apaingarria du.Historiarik luzeena daukan ermita dugu.
Ziortzako eliza baino lehenagokoa izan litekeela aipatzen du.Ermita hau
dago, Bolibartik Arbatzegira goazela errepideko tontorrera helduaz batera, eskumarako auzo-bidea hartu eta Gerrika auzora sartuz, errepidetik kilometro eta erdira. Luze eta zabalez: 12,50 x 12,15.Kanpai bakarra.
egin zuten.Ordura arte zeukan
lur-egosiz eginak ziren eta gaur terrazozkoak dira. Mozarabe estiloko hiru argiko leiho ederra agertzen du.eta bista ederreko ingurunea.
Itsas mailatik 791 metrora dago. 12,90 x 7,30 neurtzen du eta alde bitarako teilatua du. Barruan
du, aldarea eta gainontzekoak aldebanatzeko. Iparraldean, ur garden ugari ematen duen iturria dago. Ermita hau, elizaz, parrokiaren mendekoa da. 1978an berritu egin zuten.Luzez egon izan dira bertan haserreak.
jabetasun banaketak egin ziren eta 1708. urtean berriro egin ziren, baina itxuraz haserre bideak ez ziren argitzen eta konpontzen. Geroago ere izan dira haserre eta nahasteak., belarriko minen osagarri-laguntzailetzat daukate toki askotan, eta hemen ere San Gregorio egunean meza esaten zen urtero, eta letaniak errezatuz igotzen ziren bertara .
dago. 8,95 x 7,10 dauka neurritzat. Bertako jaia irailaren 29an izaten da, eta hurrengo igandean ospatzen da.
Ohitura da jai egun horretan bazkaria eta erromeria bertan ospatzea eta egitea. Inoiz
izan ote zen ez dago garbi. Baina jakina da parrokietako elizkizun asko egiten zirela bertan.egon zirela irakurtzen da. Iturritzak dioenez, 1554 arte parrokitzat zeukaten.
Berreño kofradian dago.
Gernikara goazela, 44 km. inguruan, eskumalderako bidea hartu eta berehala aurkitzen da ermita.Ermitaren neurria: 8,80 x 6,30.
teilatua. Kanpandorrerik ez du. Kanpaitxoa ermita barruan dago, alde batetik zintzilik. Oso ermita zaharra da.Ermitatik gertu
dago, baina gaur egun ez da erabiltzen. Ermita hau Kanpona mendiaren saihetsean dago, itsas neurritik 215 metrora.Pinu artean dago,
.Parrokiaz Gerrikaitzeko
da.Jabea, Antorena etxea.
da, 5,50 x 4,45 metrokoa. Arbatzegi-Gerrikaitzeko txikiena da.dago, tontor batean, herritik kilometro eta erdira.
1966. urtean
zuten. Ohitura denez, bedeinkatzen dira, bai eta arto, sagar eta bestelako fruituak ere.Ermita hegalean egiten da
sua, jaiaren bezperan, Ermitondo deitzen den lekuan. 379 metrora dago.Aldaka auzoan dago.
Gernikarako bidean, 44 km. inguruan, ezkerretarako pista bat hartu behar da eta handik kilometro bira dago.erromesen atseden-lekua izaten omen zen.
Aulestin bezala hemen ere
gurtzen da. Arbatzegi eta Albiz-Mendata arteko lurren mugan dago, pinu artean. Gola auzoa deitzen diote. Arbatzegitik Gernikarako bidean 41 zenbakidun kilometro inguruan, ezkerretara, eta baino lehentxeago dagoen auzo bidea hartu behar da bertarako.Ermita txikia da, 8,64 x 6,40 metrokoa.
, hormari josita, antzinako harrizko aldarea dago, eta inguruan harrizko hilobi zahar handi batzuk. Gerriko minez ibili ohi direnen kutuna da santu hau. Haize zakarretan ere santa honi egin diote erregu. Intxaur, gaztain, sagar eta frutuen zaintzaile ontzat daukate.Toki hau
izan omen zen inoiz, eta, kondairek diotenez, ermita egin zenean desagertu ziren, bertatik ihes eginez.Gaur egun
esku dago.Gerrikaitz hiri zen garaian bertan zegoen
zen.eta errota zeuden bertan.